ZAMBAK (LİLİUM) YETİŞTİRİCİLİĞİ-TARIMI

Zambak, soğanlı bitkiler içinde insanların tanıdığı en eski bitkidir. 120.000’ den fazla çeşide

sahiptir. Eski çağlarda bazı şehirlere adını vermiştir. Saflık ve temizliği simgeler. Günümüzde kozmetik alanında da kullanılmaktadır. Son yıllarda zambak üretiminde önemli artışlar görülmektedir. Bunun nedeni, yüksek kâr getirmesi ve talebin artmasıdır. Zambak çok yıllık otsu bir bitkidir. Soğanlı bitkiler içinde soğanlı pullu yapısıyla diğer bitkilerden ayrılır. Balık pullarına benzeyen bu yapılar besin  depo eden yapraklardır. Bir soğanda yaklaşık 50 civarında pul bulunur. Bütün pullar dip tablaya bağlıdır. En içteki pul dibinde büyüme noktası bulunur. Zambak soğanı toprağa dikildiğinde önce aşağıya doğru kök kısmı oluşur. Toprak üstünde de diğer kısımlar daha sonradan gelişir.

Çiçek sapı soğanın ortasından çıkar. Boyu 45-50 cm kadardır. Zambak sapının dik olması istenir. Zambak yaprakları ince, uzun, uçları sivri, dipten yukarıya doğru küçülen yapıdadır. Çiçek sapının ucunda çiçekler bulunur. Zambak bitkisi bir sapta 1-12 arasında değişen sayıda

ve 18-30 cm çapında, borazan şeklinde çiçeklere sahiptir. Zambak çiçekleri üçlü çanak yapraklara sahiptir. Erkek organlar iki daire üzerinde, her bir dairede üç olacak şekilde sıralanmıştır. Dişi organın boyu erkek organlarla aynıdır.

Zambağın çok çeşidi olmasına rağmen en çok ekonomik değeri olan iki çeşit yetiştirilir. Bunlar Mis zambağı ve Nisan zambağıdır.

Mis zambağı, her çeşit toprakta yetişir. Ancak özel olarak yetiştirilecekse kumlu, hafif killi, tınlı, organik maddece zengin ve gübreli topraklar tercih edilir. Bitkinin çiçeklenmesi yapraklı olduğu dönemde gerçekleşir. Çiçek sapının uzunluğu 120-150 cm kadardır. Çiçekler çiçek sapının uç noktasında açarlar. Bir sapta 4-12 adet çiçek olabilir

Nisan zambağı kireçli toprakları sever. Çiçek sapı 60-90 cm kadardır. Bir sapta 1-5 adet çiçek bulunur.

Zambak bitkisinin soğanı iki yöntemle çoğaltılır. Bu yöntemler, soğan pul yaprakları ve çiçek sapları ile çoğaltmadır.

En çok kullanılan soğan pul yaprakları ile yapılan çoğaltmadır. Bu yöntemle yılın her döneminde çoğaltım yapılabilmektedir. Burada dikkat edilecek konu kullanılacak soğanın seçimidir. Soğanlar sağlıklı ve çevre genişliği 20 cm den fazla olmalıdır. Çoğaltım için seçilmiş soğanların dıştaki pullarından bir kaç sırası elle koparılır. Koparılan pul yapraklar bir  kaç  saat  dinlendirildikten  sonra  mantar  öldürücü  ilaçlarla  ilaçlanır.  Hazırlanmış

köklendirme ortamına uçları yukarı gelecek şekilde 5-6 cm derinlikte dikilir. Köklendirme

ortamının sıcaklığı 18-21 derece arasında olmalıdır. 3-6 hafta arasında pullarda köklenme meydana gelir.

Çiçek sapları ile çoğaltmada ise çiçekleri kesilmiş yapraklı çiçek sapları kullanılır. Çiçek sapları ile köklendirme iki şekilde olur. Birincisinde, çiçek sapları 30–45 derecelik açılarla köklendirme ortamına doğrudan dikilir. İkincisinde ise çiçek sapları önce katlamaya tabi tutulur. Katlama süresi iki aydır. Katlama şu şekilde yapılır. Çiçek hasadı yapılmış bitkinin ağustos – eylül arasındaki çiçek sapları, uygun bir kasaya bir sıra sap bir sıra harç karışımı şeklinde üst üste sıralanır. Katlama ortamı nemli tutularak iki ay bekletilir. Bu şekilde bekletilen çiçek saplarından 10-15 yavru soğancık elde edilir.

Köklendirme ortamı hazırlanırken kum, perlit, vermikülit, toprak, torf kullanılır. Çoğaltma sonunda oluşan yavru soğancıklar yeşil yapraklar vermeye başladıktan sonra şaşırtma yapılır. Şaşırtma işleminde, bitkilerin arasında 2-3 cm mesafe kalacak şekilde 5-10 cm derine başka bir yere dikilirler.