Kafes Kuşları İspinozgiller

Yeryüzüne dağılmış en geniş kuş familya- larından biridir (Fringillidae). Sayısı 120’yi aşantürlerinden biri ya da bir kaçı hemen her ülkede görülebilir. Bu gruptaki kuşların yalnız birkaçı ispinoz adıyla tanınırken, diğerleri çeşitli adlar almıştır. Özellikle iskete, saka, florya ve kanarya gibi kuşlar yaygın olarak tanınırlar. Bir çoğu serçe iriliğinde, gagaları kısa ama güçlüdür. Ga- ga yapıları tohumları kırıp yiyebilmelerini sağlar. Birçoğu tohumların yanı sıra böceklerle de bes- lenir.

1.1. Bayağı İspinoz:

En çok bulunduğu yer Avrupa’dır. Bazı yerlerde serçeden bile daha sık rastlanan bayağı ispinozun (Fringilla coelebs) üreme bölgesi Af- rika’nın kuzeyine, Asya’nın orta kesimlerine kadar yayılmıştır. Erkeklerin renkleri parlak, tepeleri mavimsi bozdur. Hem erkeklerin, hem de dişilerin kanatlarında enine beyaz çizgiler vardır. Çalılara ve ağaç dallarındaki çatallara yaptıkları yosunla döşenmiş yuvalarına Nisan ayından itibaren dişiler 4 - 5 adet yumurta bıra- kırlar. Kahverengimsi olan bu yumurtaların üs- tünde koyu mor ile kahverengi karışımı benekler ve çizgiler vardır.

1.2. Saka:

Serçeden biraz daha küçük olan saka (Cardueli carduelis) çok güzel öter. Türkiye’de yaşayan kuşlar içinde en parlak renge sahip olan- lardan birisidir. Sakaların en belirgin ve diğer kuşlardan ayırıcı özelliği, parlak kırmızı renkli yüzüdür. Yüzünün yanları ve kuyruksokumu beyaz, tepesi ve kuyruğu siyahtır. Siyah renkli kanatlarındaki geniş ve parlak sarı renkli birer çizgi uçarken belirgin bir biçimde görülür. Dişi sakalarda yüzdeki kırmızılık çok yaygın değildir. Başın gerisindeki tüyler ve kanat uçları benekli- dir veya kahferengi küçük noktalıdır. Burun kılları grimsidir. Erkekte bu tüyler siyahtır. Dişi- ler Mayıs ya da Haziran aylarında, genellikle meyve ağaçlarına yuva yaparlar. Yosun, ot ve yünlerin, örümcek ağlarıyla birbirine bağlandığı yuva, kıllar ve meyve artıklarıyla döşenir. Yuva- ya bırakılan yumurtalar 3-4 tane kirli beyaz renk- li ve az sayıda kahverengi beneklidir. Saka Tür- kiye’nin bütün bölgelerinde ürer. Türkiye’de meraklıları sakaları, tek kenesetli, çift kenesetli ve zincir kenesetli gibi gruplara ayırarak değer- lendirirler. Saka kuşları kafeslerde üretilebilme- sine rağmen, genelde ağaç dalları ile donatılmış salmaları tercih ederler. Üretim salmaları olabil- diğince doğal ortamlarına yakın olmalıdır.

1.1. İskete:

Küçük yapılı ve 12 cm uzunluğunda olan iskete (Cardelus spinus) Asya’nın doğusu ile Avrupa’da yaşar. Türkiye’de yalnız Karadeniz bölgesinde üremektedir. Erkeğin tepesi, alnı ve gaga altı siyah, göğsü, kanat bantları, yüzünün ve kuyruğunun yanları sarıdır. Dişinin kanatlarında benzer desenler görülürse de başı ve gövdesi daha soluk renklidir. Özellikle iğne yapraklı ormanlarda yaşar. Tohumla beslenir. Cıvıltılı sesleri kışın ve göç sırasında Türkiye’nin hemen her yerinde duyulabilir.

1.2. Şakrakkuşu:

(Pyrrhula pyrrhula) 16 cm uzunluğunda ve tombul görünüşlüdür. Islığa benzer bir sesle öter. Üst bölümleri siyah ve boz, kuyruksokumları beyaz, alt bölümleri erkeklerde kırmızı, dişilerde soluk kahferengidir. İskete gibi Türkiye’de yal- nız Karadeniz bölgesinde ürer, ama kışın iskete- den farklı olarak Karadeniz, Marmara ve Ege bölgeleri dışında görülmez. Üreme mevsiminin dışında küçük sürüler halinde bir araya gelebilir- ler.

1.3. Florya:

Coğrafi dağılımı Asya’nın bir bölümünden Avrupa’ya ve Kuzey Afrika’ya uzanan florya (Carduelis chloris) Anadolu’nun doğu ve güney- doğu kesimleri dışında Türkiye’nin bütün bölge- lerinde üremektedirler. Erkek dişiden daha iri ve daha parlak renkli, alt bölümleri sarımsı yeşil, üst bölümleri daha koyu renkli olmasıyla dikkati çeker. Zengin ve cıvıltılı ötüşü uçarken ve tüner- ken farklıdır.

1.4. Ketenkuşu:

(Acanthis canbina) Türkiye’nin her yerin- de görülen oldukça soluk renkli bir türdür. Ba- harda üreme mevsimi yaklaşırken erkeğin tepe ve göğüs tüyleri kızarır, melodik sesi duyulmaya başlar.

1.5. Kanarya:

(Serinus canaria) 400 yıl önce evcilleşti- rilmeye başlanmış, günümüzde renk ve ötüş özellikleri farklı bir çok kanarya soyu elde edil- miştir. Yeşilimsi veya sarı tüylü, oldukça kısa ve kalın gagalı, kanatları uzunca ve sivri, kuyruğu orta uzunlıkta, küçük bir kuştur. Bütün Afrika’ya yayılan kanaryanın 22 türü vardır. Eskiden Ak- deniz’in kuzeyinde bulunmazken, şimdi hemen hemen bütün Avrupa’ya yayılmış gibidir. Ana-

yurdu Kanarya adalarıdır. Seleksiyon ve melezleme yöntemleriyle boy, tüy ve ses bakı- mından farklı pek çok soy elde edilmiştir. Serinus pullus türü Kafkasya, İran, Anadolu ve Türkistan’da yaşar. Afrika’da yaygın diğer türle- ri ise Mozambik Kanaryası (Serinus icterus) ve Sainte-helere kanaryasıdır (Serinus flaviventes). Günümüzde en fazla bilinen kanarya soylarından "Norwich" koyu turuncu tüyleriyle, "roller" dur durak bilmez şakımasıyla tanınır. Kanaryalar yılda ortalama 4 yumurta yaparlar, ortalama kuluçka süresi 13-14 gündür. Yavrular yaklaşık 28 günde uçabilecek kadar tüylenirler. Kanarya- larda seksüel olgunluk yaşı 1 yıl olup, canlı ağır- lıkları 12-29 g arasında değişir.