YEM BEZELYESİ

Bitkisel Özellikleri

Yem bezelyesi ( Piseum arvense) yemeklik bezelyeye çok benzemesine rağmen kulakçıkları üzerinde mor lekeler vardır. Çiçek ve tohum renginin koyu olmasıyla yemeklik türlerden kolayca ayırt edilebilir. Bu bitkinin yabanilerine Anadolu’da rastlanmaktadır. Doğu Anadolu ve Doğu Karadeniz’de yetiştirilmekte ve bitkiye “kürül” yada “gürül” ismi verilmektedir.

Kök: Oldukça kuvvetli bir ana kazık kökü ve bu kökten çıkan yan kökleri vardır. Kökler toprakta 80-110 cmderinliğe kadar inebilmektedir.

Gövde: Genellikle köşeli bazen de yuvarlağa yakındır. Gövdenin içi boştur ve fiğlerde olduğu gibi yatma özelliğine sahiptir. Bu nedenle arpa gibi dik gelişen bitkilerle karışık ekilebilir. Ancak bitkinin boyu kısa iken dik; uzayınca yatık ve tırmanıcı gelişme gösterir. Gövde ince ve hafif mumsu bir tabaka ile kaplıdır.

Yaprak: Yaprak, karşılıklı olarak yaprak eksenine bağlanmış 1- 3 yaprakçıktan oluşur. Yaprakçık kenarları ince çentikli yani hafif dişlidir. Yem bezelyesinde kulakçıklar yaprakçıklardan çok daha büyük olup sapı kavramakta ve alt tarafından 1/3’ü belirgin dişli bulunmaktadır. Yaprak ekseni çok dallı bir sülükte sonuçlanır. Kulakçıkların gövdeye bağlandığı yerde mor renkli bir leke vardır.

Çiçek: Yaprak koltuğundan çıkan uzun ince çiçek sapları üzerinde, çoğunlukla 1- 2 bazen daha fazla çiçek bulunur. Çiçek rengi mor veya erguvandır. Kanatçıklar, diğer taç yapraklara göre daha koyu renklidir.

Meyve: Meyvesi bakla şeklindedir. Meyve içinde birden çok sayıda tohum bulunur. Yuvarlağa yakın şekilli olan tohumların rengi gri ile kahverengi arasındadır. Bin dane ağırlığı ortalama 130-240 garasındadır.

İklim İstekleri

Yem bezelyesi sıcak ve kuraklığa fazla dayanıklı olmayan bir serin iklim bitkisidir. Kar örtüsü olmadan –8 °C‘ye kadar olan soğuklara dayanabildiği belirlenmiştir. Yıllık yağışı 500-550 mmve üzerinde olan yerlerde çok iyi yetişmektedir.

Toprak İstekleri

Yem bezelyesi genelde, fazla toprak seçiciliği olan bitki değildir. Ancak kuru kumlu topraklar ile ağır ve kireç içeriği yetersiz toprakları pek sevmez. Nötr ve hafif asit karakterli topraklarda iyi yetişir. Killi kireç içeriği yüksek nötr ya da hafif asidik ve nemli topraklarda iyi gelişme gösterir.

Ekim Nöbeti

Yem bezelyesi, bir yıllık olduğu için münavebe sistemlerinde kolayca yer almaktadır. Çünkü tarlayı bir yıl işgal ederek buğday verimini aksatmadıkları için çiftçiler tarafından tercih edilir. Münavebe sistemine giren yem bezelyesi hem kaba yem üretir hem de toprağa organik madde ve azot kazandırarak toprak verimliliğini yükseltir. Bu nedenle yem bezelyesini takip eden bitkinin veriminde artış olur. Ekim nöbeti uygulamak sureti ile tarlayı yormadan nadas yılında ürün almak mümkün olmaktadır. Yem bezelyesinde en fazla uygulanan ekim nöbeti şu şekildedir: Arpa+ yem bezelyesi + buğday

Gübreleme

Toprakta yeterli miktarda bakteri varsa ekim sırasında ilk çimlenme için dekara 2- 5 kg azot verilmelidir. Yem bezelyesinin fosfor gereksinimi fazladır. Verilecek gübrenin cins ve miktarının toprak analiz sonucuna göre yapılması önerilmektedir. Genel olarak kumlu fakir topraklarda, sulanan alanlarda ve yağışlı bölgelerde dekara 5-10 kgfosfor verilmesi önerilmektedir.

Toprak İşleme

İlkbaharda ekim yapılacaksa tarla sonbaharda sürülerek tohum yatağı hazırlığına başlanır. İlkbaharda diskaro ve tırmık geçirilerek ekime hazırlanır. Sürümde dikkat edilecek husus, toprağın derin sürülüp yeterli havalanmasını sağlamaktır. Toprak işleme topraktaki mikroorganizma ve bakterilerin faaliyetlerini hızlandırır. Ilıman iklimin hüküm sürdüğü bölgelerde sonbahar ekimi için toprak hazırlığına ilkbaharda başlanmalıdır. İlkbaharda pullukla derin sürüm yapılır. Sürümden sonra çıkacak yabancı otları kontrol etmek için ekime kadar aralıklı olarak toprak işlenmesine devam edilmelidir. Bu amaçla kısa vejetasyonlu çapa bitkileri tarımı yapılabilir. Böylelikle toprak işlemesi yapılırken tarla da boş kalmamış olur.

Ekim

Sıraya ekimlerde mibzer ile dekara 12–15 kg tohum atılmaktadır. Eğer serpme ekim mecburiyeti varsa ekimde kullanılacak tohum miktarı 15–20 kg olmalıdır. Ekim sıklığı m2‘de 75 bitki olacak şekilde ayarlanmalıdır. Eğer tahıllarda karışık ekilecek olursa bu durumda 7–9 kg/da yem bezelyesi, 5–7 kg/ tahıl tohumu kullanılmalıdır. Ekim derinliğinin 3,5–5 cmolmasında fayda vardır. Genel olarak 20– 40 cm’lik sıra aralığı tavsiye edilmektedir. Yalnız yeşil yem üretimi amacı için ekilecek olursa sıraya ekimde 15– 20 kg/ da serpme ekimde ise 20–25 kg / da tohumluk kullanılmaktadır.

Bakım

Yem bezelyesi üretiminde kaba yem ihtiyacını karşılamak amacıyla üretim yapıldığından bitkinin en önemli bakım işlemi sulamadır. Sulama ile bitki yeşil aksamının gelişmesi teşvik edilerek verimini artırmak hedeflenir. Bitkinin su ihtiyacı karşılanmalıdır. Çünkü yem bezelyesi kurak koşullarda yetiştirmeye elverişli bir bitki değildir. Ara dönemlerde ise kültürel önlemlerle yabancı ot kontrolü yapılmalıdır.

Hastalıklarla Mücadele

Yem bezelyesine zarar veren birçok hastalık bulunmaktadır. Bunlardan en önemlileri; kök çürüklüğü, solgunluk, külleme, mildiyö ve antraknozdur. Bu hastalıklarla kültürel ve kimyasal mücadelenin zamanında ve titiz olarak yürütülmesi gerekmektedir. Aksi takdirde önemli derecede ürün kayıplarının meydana geleceği unutulmamalıdır.

Zararlılarla Mücadele

Yem bezelyesine musallat olan birçok zararlı bulunmakla birlikte bunlardan en önemlileri; kırmızı örümcekler, yaprak bitleri ve bruchuslardır. Özellikle nemli kıyı bölgelerinde tohum üretiminde, baklagil tohum böcekleri (bruchus) önemli zararlar vermektedir. Bruchus erviyılda bir döl verir. Böcekler bezelyenin çiçeklenme döneminde, çiçeklerin nektar ve polenleri ile beslenir. Bu arada dişiler baklaların üzerine yumurtalarını bırakır. Yumurtadan çıkan larvalar bakla kabuğunu deler ve baklanın içine girer. Larva tohumla beslenerek büyür ve pupa haline geçer. Pupa dönemini tohumun içinde geçirir, ergin hale gelerek uygun sıcaklıkta tohumu delerek çıkar. Böcekler ya depoda tohumlara veya tarlada bitkilere zarar verir. Döllerin ergin aşamaya geçmesi sıcaklıkla yakından ilgilidir. Depolarda üremeleri için 17 °Ckadar sıcaklığa ihtiyaçları vardır. Bu nedenle depolama sıcaklıklarına dikkat etmek gerekmektedir. Mücadelenin hem tarlada çiçeklenme döneminde hem de depolarda yapılması gerekmektedir. Yılda tek döl veren türlere karşı, çiçeklenme başlangıcında ilk ilaçlama yapılmalı ve 10–12 gün sonra tekrarlanmalıdır. Yılda birden fazla döl veren türlere karşı, alt baklalar kuru olum dönemine ulaşınca ilk ilaçlama yapılmalı, 10–12 gün ara ile 2 ilaçlama yapılmalıdır. Geç ekim yapılması da zararlı ile mücadelede uygulanabilecek bir yöntemdir.

Yabancı Ot Mücadelesi

Yem bezelyesinin yetişme dönemlerine göre, çoğunlukla tek yıllık yabancı otlar sorun oluşturmaktadır. Ayrıca serin şartlarda gelişme özelliği gösteren orobanche crenata (beyaz çiçekli canavar otu) önemli sorun oluşturmaktadır. Bunun yanı sıra yabani yulaf(avena fatua) ve tilkikuyruğu(alopecurus myosuroides)bezelyede büyük sorun oluşturur. Bu yabancı otlara karşı kültürel önlemler ve kimyasal mücadele yöntemlerini zamanında ve tekniğine uygun olarak uygulamak gerekmektedir.

Hasat-Harman

Yem bezelyesi yeşil yem olarak tam çiçeklenme döneminde biçilmelidir. Tohum üretiminde ise alt kısımlardaki baklalar sarı renk aldıktan sonra ve daneler sertleştikten sonra hasat edilmektedir. Hasat edilen ürün tarlada ve en uygun olarak sehpalar üzerinde kurutulmalı ve böylece tohum dökülmesinden kayıp önlenmelidir. Harman özenli bir şekilde harman makinesi ile yapılmalıdır. Danelerin kırılmasının önlenmesi için batör ve kontrabatör arasındaki mesafeyi açmalı ve devir sayısını azaltmalıdır. Yem bezelyesi kıraç arazide250 kg/ da, sulu şartlarda ise kıraç arazide800 kg/da, taban arazide ise 500- 1000 kg/ kuru ot ürünü vermektedir. Dane üretimi yapıldığında ise 150- 250 kg/da dane ve yine aynı miktarda saman verimi alınır.