Kafes Kuşlarının Genel Özellikleri

1.   Güvercin

İnsanoğlu tarafından barışın sembolü ka- bul edilen güvercinler 300’den fazla kuş türünü içeren Columbidae familyasının üyeleridir. Evcil güvercin (Columbia domestica) yaban güverci- ninden (Columbia livia) köken almıştır. Kutup bölgeleri ile ılıman iklim kuşağının en soğuk yerleri dışında dünyanın hemen her bölgesinde birkaç güvercin türü bulunur. Familyanın en küçük üyesi 15 cm uzunluğundaki elmas kumru (Geopelia cuneata), en irisi de Yeni Gine’de yaşayan ve uzunluğu 80 cm’yi bulan taçlı güver- cindir (Goura crista).

Güvercinlerin gövdesi yumuşak ve sık tüylerle kaplıdır. Evcil güvercinlerde boz, kurşuni ya da pas rengi gibi donuk renklerde de olan bu tüyler, bazı tropik türlerde yeşil, sarı, mavi, mor gibi parlak ve canlı renklere bürünür. Tür- lerden bir çoğu değişik renklerden oluşan desen- lerle bezenmiştir. Bütün güvercinlerde üst gaga- nın dibinde çıkıntı yapan bir et parçası bulunur. Başları gövdelerine oranla küçük, boyunları da oldukça kısadır. Bacak, kuyruk ve kanatlarının uzunluğu türlere göre değişir, dişi ile erkek ayırt edilemeyecek kadar birbirlerine benzerler. He- men hepsi gırtlaktan gelen yumuşak "huu" sesle- ri çıkararak " dem çekme " denen özel ötüşleriyle tanınır. Olgun bir güvercinin ağırlığı 300 - 1200 gramdır. Güvercinler 12 yaşına kadar veya biraz daha fazla yaşayabilirler.

Yalnız yaşayan bazı türler dışında, güver- cinler her zaman sürüler halinde bulunurlar. Taç- lı güvercin gibi iri türler daha çok yerde yaşayan, toprağı eşeleyerek yiyecek arayan ve yere yuva yapan kuşlardır. Aynı yaşama ve beslenme alış- kanlığı Türkiye ve Avrupa’nın yerli kuşlarından olan üveyik (Streptopelia oenas) de de görülür. Buna karşılık türlerin çoğu ormanlık bölgelerde- ki ağaçlarda yaşar ve yuvasını dalların arasına kurar. Toroslar ve Kuzey Anadolu dağları gibi yüksek kesimlerde kuluçkaya yatan tahtalı (Co- lumbia palambus) da bir orman güvercinidir.

Güvercinlerde bir çok türün yumurtaları beyaz, bazılarının ki sarımsıdır. Güvercin ve kumruların diğer kuşlarda rastlanmayan en ilginç özelliği yavrularını beslemek için sütümsü bir salgı salgılamalarıdır. " Güvercin sütü " denen bu madde erişkin güvercinlerin kursaklarından sal- gılanır ve memelilerin sütü kadar besleyici bir sıvıdır. Anne ve baba güvercin bu sıvıyı kendi gagasından yavrunun ağzına akıtır ve yumurta- dan yeni çıkmış yavrusunu tohum yiyecek duru- ma gelinceye kadar bu şekilde besler. Çok ender bulunan "kuşsütü" sözcüğü de bu nedenle deyim- lere geçmiştir. Güvercinler ile kumruları diğer kuşlardan ayıran bir diğer özellik de su içme biçimleridir. Bütün kuşlar gagalarına bir yudum su alıp başlarını geriye atarak yuttukları halde, güvercin ve kumrular tıpkı memeliler gibi suyu emerek içerler.

Günümüzde, pet olarak kafesde beslenen ya da çeşitli becerilerinden yararlanılan yüzlerce evcil güvercin soyu vardır. Bunların hemen hepsi Avrupa ve Asya’da yaşayan kaya güvercininden (Columbia livia) kök almıştır. Kabarık göğüs tüyleriyle tanınan soylar, yeleli ve perçemli gü- vercinler, kuyruğunu kaldırarak yelpaze gibi açan tavus güvercinleri ve uçarken havada takla lar atan taklacı güvercinler en sevilenleridir. Bir zamanlar Amerika Birleşik Devletleri’nde yaşa- yan göçmen güvercin (Ectopistos migratorius) nesli tükenmiş olan türlerden birisidir.

Güvercinlerin aşağı yukarı 200 farklı ırk, soy ve hattı vardır. Bunlar birbirlerinden davra- nış, büyüklük, şekil, duruş, tüylenme, renk, nişa- ne ve süsleriyle ayrılırlar. Güvercinlerin en yay- gın olan ırkları; White King, Silver King, Swiss Mondainess, The Hamer ve Strassors’dur.  Bu ırk, hat ve soylar sportif, gösteri ve et üretimi amacıyla yetiştirilmekte, yurdumuzda ise Kele- bek, Mardin, Bursa, Selanik, Mika, Ankara, Urfa, Halep ve Sivas gibi daha çok yöresel adlar- la anılmaktadır.

Güvercinler aşağı yukarı 4-5 aylık yaşta çiftleşmeye hazırdırlar ve genellikle hayatları boyunca eşlerine sadık kalırlar. Yumurtlama döneminde genelde gün aşırı yumurtlarlar ve günün yarısında erkek, yarısında dişi yumurtanın üzerinde yatar. Kuluçka süresi 17 gündür. Bir güvercin çifti yılda 4-6 kez kuluçkaya yatabilir. Güvercinler en hızlı büyüyen kuşlardır.