Yaprakbitleri İle Biyolojik Mücadele

Yaprakbitleri: Myzus persicae (Sulz.) Aphis gossypii Glov. Macrosiphum euphorbiae (Thomas) (Homoptera: Aphididae) Tanımı, yaşayışı ve zarar şekli

Yaprakbitlerinin vücutları oval biçimde ve yumuşak olup, 1.5-3.0 mm boyundadır. Özellikle bitkilerin taze sürgün ve dallarında koloni halinde bulunurlar.

 

Yaprakbitleri  bitki  özsuyunu  emerek  zarar  yapar.  Emgi  nedeniyle

yapraklar büzüşmüş, kıvrılmış bir görünüm alır. Bu emgi sonucu bitki zayıflar, gelişme durur, ürünün verim ve kalitesi bozulur. Salgıladıkları tatlı maddeler fumajine neden olarak bitki yüzeyini örter, bitkinin özümleme ve solunuma engel olması sonucu zarar oluşur. Ayrıca virüs hastalıklarını taşımak ve sağlam bitkilere bulaştırmak suretiyle büyük zararlara neden olurlar. Örneğin; M. persicae 50 değişik virüsün vektörüdür.

Biyolojik Mücadelesi

Yaprakbitleriyle BM’ye ihtiyaç duyulmasının temelde iki nedeni vardır. Bunlardan birincisi, yaprakbitleri çok sayıda insektisite karşı dayanıklılık kazanmıştır. Diğer bir sebep ise, serada görülen zararlıların birçoğuna karşı BM yöntemi geliştirilmiş  olup,  yaprakbitlerinin  mücadelesinin de bu zararlıların mücadele metoduyla uyumlu olması gerekmektedir. Yaprakbitlerinin çok sayıda doğal düşmanı olmakla birlikte, avcılardan özellikle Coccinellidae, Chrysopidae ve Cecidiomyiidae, parazitoitlerden de Aphidiidae, Aphelinidae türleri BM açısından çok önemlidir. Bu familyaların yaprakbitleri üzerindeki biyolojik karakterleri Tablo 2’ de görülmektedir.

Tablo 2. Yaprak bitlerinin en önemli doğal düşmanlarının biyolojik özellikleri

Gruplar	Gelişme süresi	Üreme kapasitesi	Konukçusuna özelleşmesi	Seraya dağılım kapasitesi
Entomopatojen Funguslar	-	-	Orta	Yüksek
C  Chrysopidae	Uzun	Yüksek	Düşük	Orta
C  Coccinellidae	Uzun	Yüksek	Düşük	Orta
C  Cecidomyiidae	Uzun	Orta	Düşük	Yüksek
A  Aphidiidae	Kısa	Yüksek	Yüksek	Yüksek
A   Aphelinidae	Orta	Yüksek	Yüksek	Orta

Entomopatojen funguslar: Fungusların uygulanması yaprakbitlerinin en önemli BM yöntemi olarak kabul görmekle birlikte, bazı virus preparatları da geliştirilmiştir. Funguslar, tarla ve laboratuvar koşullarında etkileri yüksek, konukçusuna özelleşmiş, faydalılara ve hedef dışı organizmalara zararsız olmaları sebebiyle BM’de kullanılmaya en uygun doğal düşman grubunu oluşturmaktadırlar. Fungusların etki mekanizması kendine has olmakla birlikte, sporlar çimlenerek zararlının vücuduna giriş yapmakta ve daha sonra zararlı içerisinde çoğalarak zararlının ölümüne sebep olmaktadır. Ticari olarak mevcut entomopatojenlerden funguslardan en yaygın kullanılanı Verticillium lecanii olup geniş bir kullanım alanı vardır. Bu preparatların kullanımını sınırlandıran faktör, gelişmeleri ve etkinliklerini artırmak için uzun süre yüksek seviyede rutubete ihtiyaç duymalarıdır.

Avcı böcekler: Yaprakbitlerinin BM’sinde özellikle Akdeniz ülkelerinde polifag avcılar önemli rol oynamaktadır. Bunlardan özellikle miridler ve en fazla bilinen örneği Macrolophus caliginosus’dur. Bu avcı domateste beyazsineğe karşı salınmakla birlikte, yaprakbitlerini de kontrol etmektedir.  Ayrıca  bu  avcının  anavatanı  Akdeniz  ülkeleri  olduğu  için

seralara kendiliğinden bulaşmakta ve yumuşak vücutlu birçok zararlının popülasyonunu baskı altında tutabilmektedir.

Diğer avcılardan, Chrysoperla carnea’nın (Şekil 22) av spektrumu içerisinde yaprakbitleri de bulunmakla birlikte, serada pratik kullanımı geliştirilememiştir. Bu avcının erginleri polen ile beslenir, sadece üç larva dönemi yaprakbitleri ile beslenmektedir. Seraya larva dönemi salınmakta, ancak erken dönem larvalar salındığında bunların büyük çoğunluğu salımdan birkaç gün sonra kaybolmakta ve seraya yerleşememektedir. Daha ileri dönemlerdeki larvaların salımları birkaç kez tekrarlandıktan sonra seraya yerleşebilmektedir. Bu durum maliyeti artırmakta dolayısıyla bu avcının seralarda kullanımı pratik olmamaktadır.

Coccinellidler yaprakbitlerinin doğal düşmanları olarak üzerinde en fazla çalışılan avcı grubunu oluşturmaktadır. Larva ve ergin dönemlerinin hepsi yaprakbiti üzerinde beslenmekle birlikte, sadece son dönem larva çok sayıda yaprakbiti tüketmektedir. Bu avcıların kullanımları, erginleri seranın pencerelerinde uçtuklarından ve larva salımı yapıldığı zamanda, aynı C. carnea da olduğu gibi bir iki gün içerisinde larvalar kaybolduğundan dolayı seralarda kullanımı yaygınlaşmamıştır.

Cecidomyidlerden Aphidolates aphidimyza, yaprak bitlerinin en yaygın ve en polifag olan avcısıdır

Bu avcıların erginleri ballı madde ile beslenir. Ömürleri çok kısa olup görevleri sadece çiftleşmek ve geceleri yumurta koymaktır. Yaprakbitleri ile avcının larva dönemleri beslenmektedir. Beslenme esnasında yaprakbitleri uyuşmakta ve daha sonra vücutlarının içerisi avcı tarafından emilmek suretiyle boşaltılmaktadır. Bu avcının yaprak biti ile beslenme kapasitesi, diğer avcılarla karşılaştırıldığında daha düşük olmakla birlikte, avcı beslendiği yaprak bitinden daha fazlasının ölümüne sebep olabilmektedir. Avcının kullanımında dikkat edilecek diğer önemli bir husus ise diyapoza girmesidir.

Sıcaklığın 20 oC ve gün uzunluğunun 16-17 saat sürdüğü ortamlar diyapoz için kritik zamandır. Yani bu şartların devam ettiği dönemlerde bu türün kullanılması, BM açısından bir fayda sağlamayacaktır.

Parazitoidler: Yaprakbitlerinin parazitoitleri taksonomik olarak Hymenoptera takımına ait Aphidiidae ve Aphelinidae familyalarında yer almaktadır. Parazitoitlerden en yaygın kullanılan tür, Aphidus colemani olmasına rağmen, bu tür dahi yaprakbitlerinin üreme kapasitesinin çok yüksek olması sebebiyle yeterince bu zararlıyı kontrol altına alamamaktadır (Şekil 24).

Yaprak bitlerinin BM’sinde doğal düşmanların kombine edilmesi önerilmektedir. Yaprakbitlerinin yoğunluğu çok düşük seviyelerde seyrederken parazitoit salımı yapılmalı ve buna rağmen yaprakbiti popülasyonu artmaya devam ederse, gelişmesini tamamlayabilmek için daha fazla yaprakbiti tüketmesi gereken A. aphidimyza salınmalıdır. Daha sonra yaprakbitlerinin yoğunluğunu eradike etmek için coccinellid ve chrysopid avcılar salınmalıdır (Şekil 25,22) . Ancak yaprak bitleriyle BM’nin bu zararlıya karşı geliştirilen dayanıklı veya tolerant bitki çeşitleriyle desteklenmesi gerekmektedir.